Nuruosmaniye Camii, İstanbul Fatih ilçesine bağlı Çemberlitaş semtinde, kapalı çarşı girişinde bulunmaktadır. Osmanlının Nuru anlamına gelen adına, bazı çevrelerce Nur’ı Osmani de denilmekte ve Osmaniye Camii olarak da bilinmektedir. Ayrıca adı yapımını tamamlayanan Sultan III.Osman’dan ve Caminin içine giren ışıktan aldığı da söylenmektedir. Caminin bulunduğu alanda daha önceden Hoca Şeyhülislam Sadettin Efendinin hanımı Fatma Hatun Mescidi bulunmaktaydı. Yapımına 1948 yılında Sultan I. Mahmut döneminde başlanmış, 1755 yılında I. Mahmut’un ölümünden sonra kardeşi III. Osman döneminde tamamlanmıştır.
Caminin Mimarı Mustafa Ağa ve yardımcısı Simon kalfadır. Osmanlı Tarihinde Mimaride Batılılaşmanın ortaya çıktığı, ilk barok eserlerdendir. Yarım Daire şeklinde avlusu, Kare plan üzerine inşa edilmiş, namaz kılmaya ayrılan bölüm bir kubbeyle örtülmüştür. . Üst üste beş sıraya dizilmiş 174 adet penceresi olup, Caminin içine yüzyetmiş beş pencereden ışık girmektedir. On iki sütuna oturan kubbelerin örttüğü revakı, şadırvansız olan bu avluyu çevreler. Son cemaat yeri U şeklindedir. Camiye bitişik iki şerefeli iki minaresinin taş külahları bulunmaktadır. Kurşun yerine taş alemler ilk defa bu camide kullanılmıştır.
Eteği otuziki pencere ile çevrili olan ana kubbe, Osmanlı camilerinde kullanılan en büyük kubbelerden biridir. Kubbe de En-Nur Suresi’nin 35. Ayeti “Allah, göklerin ve yerin nurudur” yazmakta, Kubbe kemerlerinin duvar üzerindeki bitiminde Fetih Suresi yazılıdır. Mermere oyulmuş olan Fatiha Suresi, mihrabın sağından başlayarak bütün sahnı dolaşır. Camiye iki yönden yüksek mermer merdivenlerde camiye çıkılmaktadır. Barok mimarisin etkisiyle medrese, kütüphane, türbe, çeşmeden oluşan bir külliye yapılmıştır.
Nuruosmaniye Camii Türbesi , I. Mahmut için yapımına başlanmış fakat inşatı devam ederken vefat eden I. Mahmut Valide Turhan Sultan türbesine gömülmüştür. İnşasını devam ettiren kardeşi III. Osman üç yıl sonra şirpençeden vefat etmiş ve oda bu türbeye gömdürülmeyip babası ve kardeşinin mezarlarının bulunduğu Valide Sultan Türbesine gömülmüştür. Nuruosmaniye Camii içindeki türbede III. Osman’dan bir yıl önce ölen validesi Şehsuvar Sultan ile bazı şehzadelerin sandukaları bulunur.
Nuruosmaniye Camii Kütüphanesi, Caminin iç avlusunda bulunan yapı iki katlıdır. Üst katı kütüphane, alt katı dükkan olarak kullanılnaktadır. Birisi okuyuculara, diğeri padişaha ayrılmış iki giriş kapısı vardır. Kütüphanede 5000’den fazla yazma ve basma eser vardır.
Nuruosmaniye Camii Adresi: Molla Fenari Mah., Vezirhan Cad., 34120 Fatih/İstanbul
